Cảm nhận hàn huyên của Tú Xương gửi gắm trong bài thơ Thương vợ
Tú Xương sở hữu đa dạng bài thơ, bài phú đề cập về vợ. Bà Tú vốn là "con gái nhà dòng, lấy chồng kẻ chợ”, một người con dâu giỏi khiến ăn buôn bán, nhân hậu được bà con xa gần mến trọng:
"Đầu sông bến bãi, đua tài buôn chín bán mười
Trong họ ngoài làng, hậu đậu lẽ chào dơi kể thợ".
Nhờ vậy mà ông Tú mới được sống cuộc đời phong lưu: "Tiền bạc phó cho con mụ kiếm - Ngựa xe chẳng thấy khi nào ngơi".
"Thương vợ" là bài thơ cảm động nhất trong các bài thơ trữ tình của Tú Xương. Nó là bài thơ tâm sự, đồng thời cũng là bài thơ thế sự. Bài thơ chứa chan tình thương yêu nhiệt thành của ông Tú đối sở hữu người vợ hiền thảo của mình.
Sáu câu thơ đầu nói lên hình ảnh của bà Tú trong gia đình và ngoại trừ cuộc đời: hình ảnh trung thực về một người vợ tần tảo, 1 người má đôn hậu, giàu đức hi sinh.
Hai câu thơ trong phần đề giới thiệu bà Tú là 1 người vợ rất đảm đang, chịu thương chịu khó. Nếu như bà vợ của Nguyễn Khuyến là một nữ giới "hay lam hay làm, dây lưng bó que, xắn váy quai cồng, chân nam đá chân chiêu, vì tớ đỡ đần trong hầu hết việc" (câu đối của Nguyễn Khuyến) thì bà Tú là một người đàn bà:
"Quanh năm marketing ở mom sông
Nuôi đủ năm con với một chồng".
“Quanh năm buôn bán" là cảnh khiến cho ăn đầu tắt mặt tối, từ ngày này qua ngày khác, từ tháng này qua tháng khác... không được 1 ngày nghỉ ngơi. Bà Tú "Buôn bán ở mom sông”, nơi cái mảnh đất nhô ra, ba bề bao bọc sông nước; nơi khiến ăn là cái thế đất chênh vênh. Hai chữ ''mom sông" gợi tả một cuộc đời phổ biến mưa nắng, một cảnh đời cơ cực, nên vật lộn kiếm sống, mới "Nuôi đủ năm con sở hữu 1 chồng". Một gánh nặng gia đình đè nặng lên đôi vai người mẹ, người vợ. Thông thường, người ta chỉ đếm mớ rau, con cá, đếm tiền bạc,... chứ ai "đếm" con, "đếm" chồng (!). Câu thơ tự trào ẩn đựng nỗi niềm chua chát về 1 gia đình gặp nhiều khó khăn: đông con, người chồng đang nên "ăn lương vợ". Có thể nói, hai câu đầu, Tú Xương ghi lại 1 cách chân thực người vợ tần tảo, đảm nhiệm của mình.
Phần thực tô đậm thêm chân dung bà Tú, mỗi sáng mỗi tối đi đi về về "lặn lội" làm ăn như "thân cò" nơi "quãng vắng". Ngôn ngữ thơ nâng cao cấp tô đậm thêm nỗi cực nhọc của người vợ. Câu chữ như những nét vẽ, gam màu nối tiếp nhau, bổ trợ và gia tăng: đã "lặn lội" lại "thân cò", rồi còn "khi quãng vắng". Nỗi cực nhọc kiếm sống ở "mom sông" tưởng như ko thể nào nói hết được! Hình ảnh "con cò", “cái cò” trong ca dao cổ: ''Con cò lặn lội bờ sông...", "Con cò đi đón cơn mưa...", "Cái cò, chiếc vạc, dòng nông..." được tái tạo trong thơ Tú Xương qua hình, ảnh "thân cò" lầm lũi, đã đem tới cho người đọc bao can hệ cảm động về bà Tú, cũng như thân phận vất vả, cực khổ,... của người phụ nữ Việt Nam trong xã hội cũ:
"Lặn lội thân cò khi quãng vắng,
Eo sèo mặt nước buổi đò đông".
"Eo sèo" là từ láy tượng thanh chỉ sự rầy rà bằng lời đòi, gọi liên tiếp dai dẳng; gợi tả cảnh tranh sắm tranh bán, cảnh ôm đồm vã nơi "mặt nước" khi "đò đông”. Một cuộc đời "lặn lội", một cảnh sống làm ăn "eo sèo". Nghệ thuật đối đặc nhan sắc đã làm cho vượt trội cảnh kiếm ăn rộng rãi cơ cực. Bát cơm, manh áo mà bà Tú kiếm được "Nuôi đủ năm con sở hữu một chồng" cần "lặn lội" trong mưa nắng, nên tranh giành "eo sèo", bắt buộc trả giá bao mồ hôi, nước mắt giữa thời buổi khó khăn!
Tiếp theo là hai câu luận, Tú Xương ứng dụng cực kỳ sáng tạo hai thành ngữ: ''một duyên hai nợ" và "năm nắng mười mưa", đối xứng nhau hài hòa, màu nhan sắc dân gian mặn mòi trong cảm nhận và tiếng nói biểu đạt:
"Một duyên hai nợ, âu đành phận,
Năm nắng mười mưa dám quản công".
"Duyên'' là duyên số, duyên phận, "nợ" là dòng "nợ" đời mà bà Tú nên cam phận, chịu đựng. "Nắng", "mưa" biểu tượng cho toàn bộ vất vả, khổ cực. Các số từ trong câu thơ tăng dần lên: "một... hai... năm... mười..." làm nổi rõ đức hi sinh âm thầm của bà Tú, một người nữ giới chịu thương chịu khó vì sự ấm no hạnh phúc của chồng con và gia đình. "Âu đành phận"... "dám quản công"... giọng thơ đa dạng xót xa thương cảm.
Tóm lại, sáu câu thơ đầu, bằng tấm lòng hàm ân và cảm phục, Tú Xương đã phác hoạ 1 vài nét rất trung thực và cảm động về hình ảnh bà Tú, người vợ hiền thảo của mình sở hữu bao đức tính đáng quý: đảm đang, tần tảo, chịu thương, chịu khó, âm thầm hi sinh cho hạnh phúc gia đình. Tú Xương bộc lộ văn pháp điêu luyện trong tiêu dùng ngôn ngữ và sáng tạo hình ảnh. Các từ láy, các số từ, phép đối, đảo ngữ, dùng sáng tạo thành ngữ và hình ảnh "thân cò"... đã tạo bắt buộc ấn tượng và sức quyến rũ của văn chương.
Hai câu kết, Tú Xương dùng từ ngữ thông tục, lấy tiếng chửi nơi "mom sông", khi "buổi đò đông" đưa vào thơ cực kỳ tự nhiên, bình dị. Ông tự trách mình:
"Cha má thói đời ăn ở bạc,
Có chồng hững hờ cũng như không!"
Trách mình "ăn lương vợ" mà "ăn ở bạc". Vai trò người chồng, người cha chẳng giúp ích được gì, vô tích sự, thậm chí còn "hờ hững" mang vợ con. Lời tự trách sao mà đau xót thế!
Ta đã biết, Tú Xương có văn tài, nhưng công danh dở dang, thi cử lận đận. Sống giữa 1 xã hội "dở Tây dở ta" chữ nho mạt vận, khi mà "Ông nghè, ông cống cũng nằm co” cho phải thi sĩ tự trách mình, song song cũng là trách đời đen bạc. Ông không xu thời để vinh thân phì gia "tối rượu sâm banh, sáng sữa bò".
Hai câu kết là cả một nỗi niềm tâm sự và thế sự đầy buồn thương, là tiếng nhắc của một trí thức giàu nhân cách, nặng tình đời, thượng vợ con mà gia cảnh nghèo. Tú Xương thương vợ cũng chính là hải quan mình vậy. Đó là nỗi đau thất thế của thi sĩ lúc cảnh đời thay đổi!
Bài thơ "Thương vợ" được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật. Ngôn ngữ thơ bình dị như tiếng nói đời thường nơi "mom sông" của các người buôn bán nhỏ, phương pháp đây sắp 1 thế kỉ. Các chi tiết nghệ thuật chọn lọc vừa cá thể (bà Tú với "năm con, một chồng") vừa nói chung sâu sắc (người phu nữ ngày xưa). Hình tượng thơ hàm súc, gợi cảm: thương vợ, thương mình, buồn về gia đạo thêm nỗi đau đời. "Thương vợ" là bài thơ trữ tình đặc dung nhan của Tú Xương đề cập về người vợ, người đàn bà ngày xưa mang bao tình cảm trân trọng rẻ đẹp. Hình ảnh bà Tú được nhắc tới trong bài thơ cực kỳ sắp gũi có người mẹ, người chị trong mỗi gia đình Việt Nam.
Tú Xương là thi sĩ trào phúng lý tưởng trong nền văn chương Việt Nam. Tên tuổi ông sống mãi sở hữu non Côi, sông Vị. Sinh bất phùng thời giữa dòng xã hội dở Tây dở ta, khi mà Hán học đã mạt vận, Tú Xương vẫn giữ được nhân cách kẻ sĩ, vẫn sống "sang trọng" như ai, bởi lẽ thi sĩ với người vợ hiền thảo đảm đang. Tú Xương ko bảng vàng bia đá, nhưng ông đã khắc tiếng tăm bà Tú vào bia đá bảng vàng:
"Một ngọn đèn xanh, mấy quyển vàng,
Bốn con làm cho lính, bố làm cho quan.
(...) Hỏi ra quan đấy ăn lương vợ
Đem chuyện trăm năm – giở lại bàn".
(Quan tại gia)
Tú Xương đã với bài ''Văn tế sống vợ", lại có thêm bài "Thương vợ", ấy là các áng văn thơ vừa tài ba vừa nghĩa tình. Ca dao đã nói về người vợ tào khang "tay bưng chén muối đĩa gừng", Tú Xương có bao giờ quên được công ơn của bà Tú "Nuôi đủ năm con với 1 chồng”.
Á Nam Trần Tuấn Khải (1894 - 1983) thi sĩ cùng thời có Tú Xương đã sở hữu bài thơ "Viếng bà Tú Xương" viết năm 1931:
"Hơn sáu mươi năm đất Vị Hoàng,
Mẹ hiền, vợ đức đã treo gương.
Nếm chung trời Việt trăm cay đắng,
Vững với con Côi 1 mối giường.
Bia miệng đã buộc phải trang khổn phạm,
Nếp nhà ko thẹn dấu văn chương.
Tấm thân tuy thác, danh nào thác,
Hồn cũng thơm lây dưới suối vàng”.
Bài thơ của Á Nam giúp ta hiểu hơn Tú Xương và bà Tú, và chúng ta mới thấy hết loại hay, dòng đẹp của tấm lòng Tú Xương được kể đến trong bài "Thương vợ".
3. Cảm nhận nỗi lòng của Tú Xương trong bài Thương Vợ
“Thương vợ” – một trong những bài thơ chất chứa nồng nàn bao cảm xúc của một người chồng dành cho vợ mình giữa cuộc đời bao vất vả, lo toan. Người chồng đó ko nên ai khác mà chính là tác fake của bài thơ: Trần Tế Xương. Ông đã dành cho vợ mình các tình cảm siêu thực bụng qua lời thơ giản dị mà sâu sắc.
Trần Tế Xương là một trong các thi sĩ trẻ sở hữu các tác phẩm đã trở thành bất tử. Sáng tác của ông gồm hai mảng: trào lộng và trữ tình, đều bắt nguồn từ máu nóng của thi sĩ có dân, mang nước, mang đời.
Thơ xưa viết về người vợ đã ít, mà viết về người vợ lúc đang còn sống lại càng thảng hoặc hoi hơn. Thơ Trần Tế Xương lại khác. Trong sáng tác của ông, mang hẳn một đề tài về bà Tú gồm cả thơ, văn tế, câu đối. Bà Tú từng chịu đa dạng vất vả gieo neo trong cuộc đời, nhưng bà lại với niềm hạnh phúc là ngay lúc còn sống đã được đi vào thơ ông Tú với hầu hết niềm thương yêu, trân trọng của chồng. “Thương vợ” là 1 trong những bài thơ hay và cảm động nhất của Tú Xương viết về bà Tú.
Trong những câu thơ đầu, ông biểu lộ cực kỳ chân thực về cuộc sống và đảm nhận nặng nhọc của vợ mình:
“Quanh năm kinh doanh ở mom sông,
...
Eo sèo mặt nước buổi đò đông.”
Nghề của bà là buôn bán, quanh quéo năm tháng ngày lặn lội ở “mom sông” – nơi sở hữu đa dạng nguy hiểm rình rập. Ông Tú đêm ngày bận bịu có đèn sách, có thơ ca, vậy mà vẫn để tâm tới công tác của vợ mình, khác hẳn với các người đàn ông khác trong chế độ nam quyền cùng thời. Ông là người có tri thức, lại thấu hiểu sự đời. Vì thế, ông hiểu hơn ai hết những nỗi vất lo toàn mà vợ mình đang gánh.
Ông đã dành cho vợ những lời thơ cực kỳ giản dị sở hữu hình ảnh và từ ngữ chân thành, giàu cảm xúc. Ông hiểu rằng, vợ mình khó nhọc như vậy là vì bắt buộc “Nuôi đủ năm con sở hữu 1 chồng”. Đủ là đủ ăn đủ mặc, đủ ấm, đủ ko thiếu thiết bị gì. Ông tự đặt mình tương thích sở hữu “năm con” để khắc họa thêm trọng trách lớn lao mà bà Tú đang đảm đương. Không cần ông hạ mình trước vợ, càng ko phải ông phải chăng hèn, thấp kém mà vì chiếc nghiệp văn học của ông lúc bấy giờ không buộc phải là thời hưng vượng phải ko thể dựa vào ấy mà toan lo cuộc mưu sinh cơm áo gạo tiền được. Trong lời thơ của ông còn thầm sở hữu sự biết ơn, trân trọng sâu sắc đến người vợ đảm đang, tảo tần, giàu hi sinh. Bởi thế, ông mới hiểu những ngày bà “lặn lội”, “eo sèo” trong cuộc bán buôn, bon chen đầy vất vả, tị đua.
Có người đặt ra câu hỏi, tại sao ông hiểu vợ mình nặng nhọc như vậy cơ mà ko đứng lên làm giúp bà? Những vần thơ của ông mang có lại cơm áo gạo tiền cho cô đỡ vất vả? Ông hiểu biết, ông với kiến thức sao lại để vợ mình nên vất vả vậy? Câu hỏi trái ngang thật khó trả lời. Bởi trong thời thế ấy, ông ko thể bỏ cây bút mà lao vào làm lụng thủ túc cùng bà được. Mình bà phụ trách cả năm con đã là một gánh nặng lắm rồi, lại thêm cả 1 ông chồng. Liệu rằng người đàn bà đấy mang gục ngã, mang kêu than?
“Một duyên hai nợ âu đành phận,
Năm nắng mười mưa dám quản công
Cha má nghề đời ăn ở bạc
Có chồng bàng quan cũng như không.”
Một lần nữa, Tế Xương dành cho vợ mình những lời thơ siêu đáng trân trọng, nâng niu. Ông cảm mến và thông cảm có nỗi niềm khó nhọc của vợ, ông thấu hiểu sự cam chịu của bà. Càng hàm ân vợ bao nhiêu, ông lại càng oán than bản thân mình bấy nhiêu. Ông tự chửi mình “Có chồng lãnh đạm cũng như không”. Ông ko làm được gì giúp bà ko kể tình thương yêu và lòng bi cảm sâu sắc. Có lẽ đối với bà Tú như vậy cũng đã là đủ lắm rồi. Bởi thân phận người nữ giới xưa ai cũng khổ, cũng chìm nổi long đong, nhưng chẳng mấy ai được chồng thương và thấu hiểu như bà. Chỉ là do thời thế buộc phải ông ko giúp được gì cho vợ.
Bên cạnh các tình cảm tình thật dành cho bà Tú, Tế Xương cũng thầm bày tỏ niềm đồng cảm, xót xa với các thân phận đồng cảnh sở hữu bà. Bởi thế, ông ví vợ mình mang “thân cò” – 1 hình ảnh thân thuộc trong ca dao Việt Nam khi nhắc về số phận vất vả của người nông dân. Dù họ sở hữu buộc phải “lặn lội”, cần “eo sèo” hay tuy vậy nào đi chăng nữa, các “thân cò” vẫn đêm ngày mài miệt kiếm sống.
Vậy, vì mục tiêu gì mà họ lại cam chịu như vậy? Không nên vì bị ép buộc, mà vì ái tình thương lớn lao và cao cả họ dành cho gia đình. Sự hi sinh ấy thật đáng trân trọng và đáng quý biết bao. Nhưng ko buộc phải ai cũng sở hữu nỗi lòng thấu hiểu như nhà thơ Tế Xương. Sống trong xã hội nam quyền nhưng ông ko tự cho mình được quyền thong dong, được hưởng thụ thoải mái tất cả vật dụng và được trà đạp lên người phụ nữ. Ở xã hội ấy, sở hữu các người vợ bị coi là nô lệ, là người ở, nhưng Tế Xương thì không. Bà Tú đã đi vào thơ ông sở hữu ý nghĩa là một người vợ đích thực, 1 người vợ đảm đang, giàu đức hi sinh. Ông thương vợ và ngược lại cũng trách mình khiến chồng mà “hờ hững cũng như không”.
Đúng như dòng tên mà tác fake đã đặt cho bài thơ “Thương vợ”, Tế Xương đã dành những tình cảm thật tâm nhất dành cho vợ. Không giúp được vợ nhưng ông mong sao các tình cảm của mình sẽ khiến cho bà vơi đi mỏi mệt sau bao ngày lặn lội nặng nhọc mưu sinh.
4. Tâm sự của Tú Xương qua bài thơ “Thương vợ”
Thơ văn Việt Nam xưa và nay sở hữu những bài thơ thương vợ, khóc vợ vô cùng cảm động. Người ta còn truyền tụng một bài thơ của Tự Đức khóc một bà phi sở hữu câu:
Đập tan vỡ gương ra sắm thấy bóng
Xếp tàn y lại để dành hơi.
Nỗi nhớ nhung đau đớn, dữ dội đấy còn được Bùi Hữu Nghĩa, Nguyễn Thượng Hiền, Nguyễn Khuyến biểu thị cảm động trong bài văn tế, câu đối khóc vợ sau này. Cảm phục, xót thương, tự hào... trước tấm lòng, đức hi sinh của vợ bằng giọng văn vừa sở hữu chút tính nghịch, vừa siêu cảm động; giữa sự hài hòa giữa trào phúng và trữ tình Tú Xương đã làm “giàu” thêm đề tài viết về bà Tú và kịp góp vào nền văn học Trung đại Việt Nam 1 bài thơ về tình thương cảm vợ hay và sâu sắc.
Thương vợ là một bài thơ vừa cảm động, vừa dí dỏm của Tú Xương. Chỉ hai câu đầu của bài thơ đã nêu bật lên được vai trò cột trụ gia đình của bà:
Quanh năm marketing ở mom sông
Nuôi đủ năm con với một chồng.
Ông Tú tỏ lòng thương vợ bắt đầu bằng sự tính công. Đúng hơn là sự hàm ân sâu sắc công lao của bà Tú. Có thời gian cụ thể: “quanh năm”; ko gian cụ thể: “mom sông” càng khiến cho nổi bật lên sự lam lũ, khó nhọc quần quật của bà Tú. Nơi marketing để kiếm miếng cơm manh áo của bà Tú là “mom sông”- là một chỗ đất nơi ra ở bờ sông, nơi ít người qua lại, sóng nước gập ghềnh gợi sự cheo leo, chênh vênh, rộng rãi bất trắc. Thế nhưng “quanh năm” tức là ngày này qua ngày khác, năm này qua năm khác như một vòng tuần hoàn khép kín, dù ngày nắng hay mưa,ốm đau hay khoẻ mạnh bà Tú lại quẩy gồng gánh ra nơi “mom sông” đó để buôn bán. Cách nói như là sự xô bồ, cường điệu của chuyện văn chương, trong ví như này chính là sự phân trần lòng hàm ân đối sở hữu bà Tú về mặt thời gian khó dộng. Và điều cảm động, đáng để bái phục bà Tú là nhịp điệu làm cho việc ko dừng nghỉ tại 1 nơi làm ăn, marketing cạnh tranh nhưng ko bắt buộc chỉ để nuôi thân mà “Nuôi đủ năm con mang một chồng’. Đâu còn thấy hình ảnh:
Trên đồng cạn, dưới đồng sâu
Chồng cày, vợ cấy, con trâu đi bừa.
Mà trái lại đó là loại chồng: “Tiền bạc phó cho con mụ kiếm”, dòng chồng “Thưng đấu nhờ lưng một má mày”. Người chồng là trụ cột của gia đình, đảm nhiệm việc khó nhọc để cưu sở hữu cuộc sống cho vợ con vậy mà ở đây, trong câu thơ này ông Tú cảm thấy mình như một người “thừa”, 1 kẻ vô bổ và như một “thứ con” đặc biệt để bà Tú bắt buộc nuôi riêng. Chế độ xã hội cũ đã sản sinh ra cái ông chồng đoảng, cái ông chồng “dài lưng tốn vải, ăn no lại nằm” như ông Tú không ít. Toát lên qua hai câu thơ là 1 niềm cảm thương của ông Tú dành cho vợ trước đức hi sinh, tảo tần của bà; đồng thời là 1 lời tự trách mình vì thân khiến cho chồng mà để vợ đảm nhiệm việc gia đình đồng thời còn rẻ thoáng niềm kiêu hãnh về vợ của mình khi làm lụng nặng nhọc để “Nuôi đủ năm con mang 1 chồng”. Mặc dù, đấy là một ông chồng ko nên nhưng bằng lối văn dí dỏm, tình cảm chân thành, nhận ra được sự vất vả của vợ, tỏ ra biết nhận lỗi, biết bồi thường lại bằng loại tình, bằng tấm lòng bắt buộc người đọc không hề trách mà trái lại sở hữu chút cảm thông đối với “ông chồng’ này.
Tình thương vợ được miêu tả trọn ven trong hai câu thơ 3, 4:
Lặn lội thân cò khi quãng vắng
Eo sèo mặt nước buổi đò đông.
Hai câu thơ gợi lên cảnh khiến ăn vất vả, khổ thân của bà Tú. Chẳng hay, ông Tú đã đón nhận câu ca dao “Con cò lặn lội bờ sông/ Gánh gạo nuôi chồng tiếng khóc nỉ non”, từ bào giờ? Qua tiếng ru con cua một bà mẹ láng giềng hay chính trong lời ru của bà cụ Nhuận đã đi vào tâm thức của tế Xương? Chắc chắn từ “con cò lặn lội bờ sông”, hình ảnh những bà vợ Việt Nam ngàn xưa trong xã hội cũ, xuôi ngược tần tảo, gian truân cực nhọc để nuôi chồng con cũng từ lâu đã đi vào hồn thơ giàu rung động của Tú Xương sở hữu bao nhiêu xót xa, thương cảm. Để giờ đây, trong lúc nghĩ tới bà Tú thì con cò đấy bỗng vụt dậy vỗ cánh bay vèo thi hứng Thương vợ của Tú Xương. Phép đảo ngữ “lặn lội thân cò” càng khắc hoạ rõ nét nỗi khổ cực, đức hi sin, sự chịu cất của bà Tú. Hai từ “lặn lội” chen lên đứng đầu câu. Cảnh lặn lội lại càng “lặn lội”. Ca dao đề cập “con cò”, Tú Xương đề cập “thân cò”. Ý thơ cổ như xoáy sâu vào sự cực khổ. “Thân cò” gợi thân phận lẻ loi, yếu ớt, lẻ loi và nó lại càng cô quạng, lạc lõng hơ lúc đi cộng với từ “eo sèo”- một sự mặc cả, nhỏ nhoi, cô đơn, tội nghiệp. Vì “năm con mang 1 chồng”, vì “miếng cơm manh áo” mà bà Tú cần chen chúc có nhau trên các chuyến đò đưa khách sang sông. Chật hẹp, bấp bênh, mỏng manh, chơi vơi tới quá chừng! Và nhường nhịn như sông nước càng mênh mông bao nhiêu thì mẫu độ chơi vơi, mỏng manh, cập kênh ấy lại càng nâng cao lên bấy nhiêu. Từ ấy càng khiến nổi bật tấm lòng thương vợ của Tú Xương và qua ấy ông tỏ ra thấu hiểu hết các khó nhọc của bà Tú:
Một duyên, hai nợ âu đành phận
Năm nắng mười mưa dám quản công.
Câu thơ như kể lên ý nghĩ của bà Tú. Cuộc đời như thế là duyên, mà cũng là nợ, duyên một thì nợ hai, thôi đành chịu theo số phận, ko giám nại hà, không đề cập công gì nữa. Nhưng câu thơ còn khiến nhứ đến câu ca dao:
Một duyên, hai nợ, ba tình,
Chiêm bao lẩn tắt thở bên mình năm canh.
Ngoài loại duyên, loại nợ còn sở hữu cái tình; chiếc tình nghĩa vợ chồng của bà Tú dành cho chồng mình. Thành ra great post nói “nợ” mà thực ra là nói “tình”, mà đã là tình thì ai lại nói công. Số từ nâng cao tiến: “một”, “hai”, “năm”, “mười” càng dồn nén sự chịu chứa của bà Tú, càng khiến trào dâng lên nỗi niềm xót thương, thông cảm trước sự hi sinh vất vả, tần tảo của bà Tú.
Bài thơ kết bằng một cấu chửi - một câu chửi yêu:
Cha mẹ thói đời ăn ở bạc
Có chồng lạnh lùng cũng như không.
Nhìn cuộc đời bà Tú như vậy mang chửi cũng là lẽ tất yếu. Nhưng ở đây ai chửi? chửi ai? Và chửi mẫu gì? Thì cũng chỉ là ông Tú thương xót cho bà Tú mà chửi thay cho bà Tú. Ông Tú đã tự chửi mát mình về dòng thói “ăn ở bạc”, cái tội “làm chồng mà hững hờ cùng như không”, làm chồng mà để vợ bắt buộc trăm cơ, nghìn cực như thế. Hai câu kết khép lại bài thơ vừa như là 1 lời chửi, vừa như là một lời than. Nhà thơ tự phán xét chính mình, tự trách mình và tha cho cảnh ngộ của vợ. Câu thơ cũng chỉ ra nguyên do dẫn đến nỗi khổ của bà Tú là do “thói đời” bạc bẽo. “Thói đời” bội bạc đã biến ông Tú vươn lên là kẻ vô tích sự, chính do vậy ông vươn lên là gánh nặng cho vợ. Lời chửi vừa trình bày nỗi niềm hàn ôn cay đắng ch tình cảnh của ông Tú, vừa biểu thị nỗi xót thương, bùi ngùi của ông Tú đối mang vợ.
Bài thơ đã dựng lên hai bức chân dung: ông Tú và bà Tú. Bà Tú hiện lên phía trước, ông Tú tắt hơi lấp phía sau. Vượt lên trên hầu hết là tấm lobngf yêu thương, quí trọng và tri ân của ông Tú đối mang người vợ tần tảo. Nhà thơ Xuân Diệu đã từng bình phẩm về bài thơ Thương vợ rằng: “Thơ hay, hay ở ý tình; hay ở chữ, tiếng, hay ở sự việc; hay ở nhạc điệu: lặn lộ, eo sèo, thân cò, mặt nước, quãng vắng, đò đông, mỗi chữ đều tình cảm”. Qua đó, tấm lòng yêu thương, trân trọng cũng như những trăn trở, day dắt đã tạo phải nhân phương pháp cao đẹp của Tú Xương, một con người dám sòng phẳng mang bản thân, tự nhận ra khuyết điểm của mình và không trút bỏ trách nhiệm.